Grupa Wsparcia Psychicznego

Sensitive

PRZEDSTAWIONY PONIŻEJ PORADNIK MA CHARAKTER TYLKO I WYŁĄCZNIE INFORMACYJNY ! Od stawiania diagnoz i leczenia są odpowiednie instytucje, psychologowie i psychiatrzy. Naszym zadaniem jest stworzenie miłej i przyjemnej atmosfery gdzie każdy znajdzie coś dla siebie i nie będzie czuł się odrzucony. Zapraszamy również do naszego pokoju [link widoczny dla zalogowanych] wsparcie_emocjonalne

Termin stosunkowo nowy, wprowadził go Lewy i wsp. (1982) na określenie takiej depresji, której początek i koniec przypada na tę samą porę roku (ten sam 90-dniowy okres). Określenie często używa się zamiennie z terminem: depresja zimowa, choć w rzeczywistości nie są to synonimy. Depresja może bowiem powtarzać się także jesienią albo obejmować cały sezon jesienno-zimowy. Występuje ponadto depresja letnia, bardzo rzadka w Polsce, częstsza natomiast w innych krajach.

Depresji sezonowej nie trzeba też utożsamiać z zaburzeniami afektywnymi sezonowymi. To drugie pojęcie jest szersze i obejmuje także inne formy zaburzeń afektywnych powtarzających się sezonowo. Szczególnie chodzi tu o zaburzenia dwubiegunowe, w których przebiegu występują nie tylko depresje, ale i hipomanie lub manie.

Już z tego wynika, że depresja sezonowa nie jest tą samą chorobą u każdej osoby. Czym innym jest bowiem depresja sezonowa jako powtarzające się zaburzenie afektywne jednobiegunowe a czym innym depresja sezonowa będąca okresem choroby w przebiegu sezonowo przebiegającego zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.

Ten podstawowy podział i odpowiadającą mu terminologię może wyjaśnić następujący schemat:

zaburzenia afektywne niesezonowe:

* jednobiegunowe (zaburzenia depresyjne nawracające)
* dwubiegunowe

zaburzenia afektywne sezonowe:

* jednobiegunowe (zaburzenia depresyjne nawracające czyli nawracające depresje jesienią i/lub zimą, rzadziej w innej porze roku)
* dwubiegunowe (nawracające depresje zazwyczaj późną jesienią i zimą oraz okresy hipomaniakalne bądź maniakalne – wiosną)

Podane tu rozróżnienia wydają się klarowne, nie zawsze jednak odpowiadają rzeczywistości klinicznej, która bywa bardziej skomplikowana. Istotna jest obserwacja, że u części chorych (możliwe, że aż u ok. 50%!) sezonowy przebieg depresji jest tylko wstępem przed chorowaniem w sposób niesezonowy albo w inny sposób jest wikłany przez niesezonową depresję. Podział między zaburzeniami sezonowymi a niesezonowymi nie jest więc ostry. Możliwe, że właściwsze jest mówienie o „mechanizmie sezonowym” czy „czynniku sezonowym” niż o całkowicie odrębnych schorzeniach.
Rozpowszechnienie i typowy obraz kliniczny
Depresja sezonowa

* występuje częściej u młodych, ujawnia się typowo w okresie 20-30 r. ż., występuje u 1-4% populacji ogólnej, jednak postać subkliniczna może być znacznie bardziej rozpowszechniona, nawet do 10%. Nasilenie choroby zwiększa się z wiekiem i prawdopodobnie łagodnieje w starości.
* występuje częściej u kobiet: 60-90% (choć niektórzy to kwestionują)
* występuje częściej w rejonach niedoboru światła słonecznego (na Alasce do 10%)
* początek i koniec fazy depresyjnej przypada na tę samą porę roku (ten sam 90-dniowy okres), depresja trwa kilka tygodni do kilku miesięcy, epizody są zwykle łagodne lub umiarkowane, rzadziej ciężkie
* dość typowa jest hipersomnia (nadmierna senność - jednak z pogorszeniem, nierzadko znacznym, jakości snu)
* typowe są także: znaczne obniżenie napędu, wzmożony apetyt na węglowodany i przyrost masy ciała
* są dane, że częściej jest depresją w przebiegu zaburzenia dwubiegunowego niż zaburzeniem jednobiegunowym

Patogeneza
Nieznana. Przypuszcza się, że wystąpienie choroby wiąże się z migracją ludności z terenów okołorównikowych daleko na północ i południe, niedawną z ewolucyjnego punktu widzenia. Depresja sezonowa niewątpliwie występuje nie z samego tylko "niedoboru" słonecznego oświetlenia, ale i z powodu osobniczej wrażliwości. Charakter podatności nie jest jednak znany. Rolę mają odgrywać odmienności w mechanizmach regulujących okołodobowe rytmy biologiczne; w działaniu tego rodzaju zegara biologicznego biorą udział wewnątrzmózgowe ośrodki i drogi serotoninergiczne oraz noradrenergiczne. Istotną, ale bliżej niesprecyzowaną rolę, odgrywa zapewne melatonina, neurohormon prawdopodobnie wydzielany w odmienny sposób u chorych z depresją sezonową.
Depresja sezonowa - leczenie
Fototerapia (światłoterapia) i leczenie lekami przeciwdepresyjnymi mają podobną skuteczność. Spore zainteresowanie budzi jednak leczenie światłem i przez część lekarzy jest uznawane za leczenie z wyboru. Światłoterapia może być prowadzona w ośrodkach medycznych, jednak z chwilą pojawienia się na rynku lamp do fototerapii bywa też prowadzona samodzielnie przez samych pacjentów. Fototerapia składa się w cyklu, zwykle 10-14, seansów - naświetleń. W zależności od natężenia źródła światła czas seansu trwa od pół do dwóch godzin. Pora leczenia światłem może być różna, dotąd częściej zalecaną była pora poranna. Działania niepożądane są rzadkie. Należą do nich: bóle głowy, uczucie "ciśnienie w oczach", suchość śluzówek i oczu. Ostrożność wymagana jest przy niektórych chorobach oczu jak zwyrodnienie barwnikowe siatkówki i u osób stosujących leki uwrażliwiające na działanie światła. Notowano też nudności, drżenia, bezsenność, nadaktywność i podniecenie. Ponieważ fototerapia, jak każda skuteczna metoda leczenia depresji, wzmaga ryzyko wystąpienia hipomanii lub manii (w wypadku zaburzenia dwubiegunowego) i z tego powodu, że leczenie może wymagać, przynajmniej w niektórych fazach, także i zastosowania leczenia farmakologicznego, trudno doradzać prowadzenie fototerapii na własną rękę, bez kontaktu z lekarzem. W czasie jednoczesnej fototerapii i leczenia lekiem przeciwdepresyjnym istnieje też, na skutek sumowania się obu sposobów terapii, możliwość pewnego rodzaju przedawkowania polegającego na nadmiernym działaniu serotoniny.

Leczenie depresji sezonowej nie jest trudniejsze od leczenia innych rodzajów depresji i w większości przypadków przynosi dobre efekty. Schorzenie nie powinno być jednak banalizowane. Jedynie rzeczywiście bardzo łagodne sezonowe zmiany nastroju i napędu mogą nie być leczone. Depresja sezonowa jest prawdziwą chorobą i tak powinna być traktowana. W bardzo wielu przypadkach potrzebne jest staranne leczenie. Efektem specjalistycznej pomocy może być przywrócenie sprawności i umożliwienie pożądanego funkcjonowania w rodzinie i życiu zawodowym.

Stanisław Porczyk, specjalista psychiatra